30 czerwca podczas XLIII sesji Rady Gminy Wyry radni odrzucili projekt uchwały dot. wprowadzenia obowiązku nagrywania przebiegu posiedzeń komisji stałych, który dla zwiększenia transparentności wniósł jeden z radnych. Większość zagłosowała przeciw, motywując to m.in. zbyt wysokimi kosztami i już gwarantowaną jawnością.
Inicjatywa uchwałodawcza radnego
Projekt uchwały ws. zmiany Statutu Gminy Wyry poprzez zawarcie w nim dodatkowych zapisów obligujących gminę do utrwalania posiedzeń komisji stałych rady gminy w formie audio i wideo oraz udostępniania nagrań z tych posiedzeń został wniesiony przez radnego Adama Myszora w ramach inicjatywy uchwałodawczej przysługującej wszystkim radnym – jest to pierwszy w tej kadencji i jednocześnie prawdopodobnie pierwszy w historii gminy Wyry przypadek skorzystania z tej możliwości przez radnego.
W uzasadnieniu – przywołując Konstytucję RP oraz ustawę o dostępie do informacji publicznej, i nawiązując do istniejącego od 2018 roku obowiązku transmitowania i nagrywania sesji, a także stanowiska Komisji ds. rozwoju miejscowości Gostyń z dnia 29 marca 2022 roku, w którym wskazano, że mieszkańcy nie mają pełnej wiedzy o formie i przebiegu posiedzeń komisji stałych, w tym zwłaszcza o zachowaniu niektórych radnych biorących w nich udział – radny wskazał na potrzebą zwiększenia transparentności działań organu stanowiącego i kontrolnego gminy poprzez wprowadzenie praktyki nagrywania i publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej nagrań audio i wideo z posiedzeń komisji stałych oraz posiedzeń komisji doraźnych. Wskazał przy tym na istnienie odpowiednich możliwości technicznych i organizacyjnych – na znajdujący się w posiadaniu urzędu sprzęt do rejestracji oraz doświadczenie pracowników w tym zakresie. W uzasadnieniu radny zwrócił też uwagę na bezpośrednie korzyści – możliwość szerszego udziału mieszkańców w pracach rady gminy oraz możliwość rozszerzenia tą drogą zawartości protokołu.
„Publikacja nagrań umożliwi mieszkańcom Wyr i Gostyni oraz innym zainteresowanym osobom i podmiotom łatwiejszy dostęp do informacji o bieżącej działalności organów gminy – do czego mają pełne prawo – oraz będzie pomocne dla mieszkańców gminy w skutecznym kontrolowaniu realizacji zgłaszanych przez nich postulatów i wniosków” – podkreślił radny w ostatnim akapicie obszernego uzasadnienia.
Początkowo projekt znalazł się w porządku obrad majowej sesji w dniu 26 maja 2022 roku, ale dość szybko został wycofany, by dać radnym czas na dokładniejsze omówienie projektu w ramach komisji stałych oraz pozwolić pracownikom urzędu gminy na przygotowanie dodatkowych analiz, w tym pod względem potencjalnych kosztów. Na takie rozwiązanie zgodził się również radny-projektodawca.
Procedowanie projektu uchwały
Ostatecznie projekt znalazł się w porządku obrad czerwcowej sesji rady gminy w dniu 30 czerwca 2022 roku jako ostatni element wśród procedowanych tego dnia uchwał.
Na początku radna Joanna Pasierbek-Konieczny, przewodnicząca Rady Gminy Wyry, przypomniała o decyzji o przesunięciu projektu na czerwiec, która została podjęta miesiąc wcześniej, a następnie poinformowała, że zgodnie z prośbą radnego Marka Gołosza, przewodniczącego komisji statutowej, projekt radnego Adama Myszora został zaopiniowany przez wszystkie komisje stałe, za wyjątkiem komisji rewizyjnej oraz komisji skarg, wniosków i petycji, które w ostatnim czasie nie obradowały.
Negatywną opinię wyraziły następujące komisje (w kolejności): edukacji, gostyńska, komunalna, wyrska, budżetowa i statutowa – tj. wszystkie komisje.
Następnie głos zabrał radny-projektodawca, prosząc przewodniczącą o odczytanie uzasadnienia do projektu uchwały. Przewodnicząca nie przystała jednak na to wskazując, by uzasadnienie odczytał radny-projektodawca.
Radny-projektodawca odczytał projekt uchwały i uzasadnienie.
UCHWAŁA NR XLIII//2022
RADY GMINY WYRY
z dnia 30 czerwca 2022 r.
w sprawie zmiany uchwały nr XXIII/221/2020 Rady Gminy Wyry z dnia 26 listopada 2020 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Wyry
Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 1 oraz art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2022 r., poz. 559)
Rada Gminy Wyry uchwala:
§ 1. W załączniku numer 1 do uchwały nr XXIII/221/2020 Rady Gminy Wyry z dnia 26 listopada 2020 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Wyry dodaje się § 52a w brzmieniu:
„§ 52a. 1. Przebieg posiedzenia Komisji jest utrwalany za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk.
2. Nagrania z przebiegu posiedzenia Komisji, o których mowa w ust. 1 są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty.”.
§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy.
§ 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia opublikowania w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego.
Uzasadnienie
Dostęp do informacji publicznej jest niezwykle istotną wartością wynikającą z Konstytucji RP. Zgodnie z art. 61 ust. 1 i 2 ustawy zasadniczej, obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej i osób pełniących funkcje publiczne, a uprawnienie to obejmuje m.in. wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, a także możliwość zapoznania się z transmisją obrad tych organów. Jak stanowi art. 18 ust. 1 ustawy dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (…), posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne. Natomiast z art. 18 ust. 2 ww. aktu wynika, że posiedzenia kolegialnych organów pomocniczych (np. komisji rady gminy) są jawne i dostępne, o ile stanowią tak przepisy ustaw albo akty wydane na ich podstawie lub gdy organ pomocniczy tak postanowi. Zgodnie z art. 19 ustawy o dostępie do informacji publicznej, zarówno kolegialne organy władzy publicznej, jak i kolegialne organy pomocnicze sporządzają i udostępniają protokoły lub stenogramy swoich obrad, chyba że sporządzą i udostępnią materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady. (por. Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Projektowanie ochrony danych osobowych w związku z transmisją i nagrywaniem obrad kolegialnych organów jednostek samorządu terytorialnego).
Dodane w styczniu 2018 r. ust. 1b i 1c (art. 20 u.s.g.) usankcjonowały częściowo powszechną już dziś praktykę utrwalania przebiegu obrad rady za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk, a niekiedy także również obraz. Na tej podstawie sporządzany jest później protokół obrad rady, zatwierdzany przez radę gminy. Regulację taką zawiera wiele statutów gmin, niektóre z nich dopuszczają też możliwość bezpośredniej transmisji przebiegu obrad rady przez radio, telewizję, Internet lub przy użyciu innych środków technicznych. Nie miało to jednak charakteru powszechnego. Sytuacja ta uległa zmianie, przebieg obrad rad gmin wybranych w 2018 r. jest bowiem obowiązkowo utrwalany za pomocą urządzeń rejestrujących nie tylko dźwięk, ale i obraz. (…) Co więcej, dokonane nagrania są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty. Nie ulega wątpliwości, że regulacja ta nawiązuje do treści art. 11b u.s.g. i znacznie poszerza zasadę jawności działania organów gminy. (por. Cz. Martysz: Komentarz do art. 20 u.s.g. [w:] B. Dolnicki (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, wyd. III, WKP 2021)
Opisywana wyżej zasada jawności działania organów jest w Gminie Wyry istotnie ograniczona, co wynika wprost ze stanowiska Komisji ds. Rozwoju Miejscowości Gostyń przyjętego jednogłośnie przez członków tejże w dniu 29 marca 2022 r. W opisanym wyżej stanowisku Komisja zwróciła uwagę na okoliczność, iż zachowania członków rady gminy podczas posiedzeń stałych i doraźnych komisji nie są znane szerszej opinii publicznej, a nawet są przed nią ukrywane. Jak wskazała Komisja w ww. stanowisku, cyt.: „O ile bowiem posiedzenia Rady Gminy Wyry są transmitowane w Internecie, a nagranie jest powszechnie dostępne, to posiedzenia poszczególnych komisji nie są w ten sposób rejestrowane.” Stanowisko to znalazło aprobatę większości członków rady gminy, w efekcie czego doszło do odrzucenia pierwszego w historii Gminy Wyry obywatelskiego projektu uchwały wniesionego i popieranego przez 1047 mieszkańców gminy.
Dalsze tolerowanie sytuacji, w której działania organów Gminy Wyry są ukrywane przed mieszkańcami, jest nie do pogodzenia z opisywaną wyżej zasadą jawności ich działania, jak też z zasadą demokratycznego państwa prawnego, będącą również podstawową zasadą konstytucyjną w Rzeczypospolitej Polskiej. Ma to znaczenie tym bardziej, iż członkowie Rady Gminy Wyry dostrzegają istotne ograniczenia ww. konstytucyjnych zasad podczas posiedzeń kolegialnych organów pomocniczych rady i wyrażają to w swoich oficjalnych stanowiskach.
Przedłożona zmiana Statutu Gminy Wyry ma na celu wyeliminowanie możliwości ukrywania działalności organów gminy podczas posiedzeń stałych i doraźnych komisji Rady Gminy Wyry, poprzez wprowadzenie praktyki utrwalania ich posiedzeń oraz publikowania nagrań – obejmujących obraz i dźwięk – w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty. Zauważyć trzeba, że przepisy przedmiotowej uchwały nie wprowadzają konieczności transmitowania obrad stałych i doraźnych komisji w czasie rzeczywistym, a jedynie publikację nagrań z przebiegu tychże. Stanowi to daleko idącą gwarancję zapewnienia skutecznej ochrony danych osobowych.
Zgodnie z art. 18 ust. 4 ustawy o dostępie do informacji publicznej ograniczenie dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z przyczyn lokalowych lub technicznych nie może prowadzić do nieuzasadnionego zapewnienia dostępu tylko wybranym podmiotom. Z uwagi na wynikającą z powszechnie obowiązujących przepisów prawa konieczności rejestrowania sesji Rady Gminy Wyry, na stanie tutejszego urzędu gminy znajduje się sprzęt techniczny umożliwiający rejestrację obrazu i dźwięku posiedzeń komisji, również tych odbywających się poza budynkiem urzędu gminy (np. Pawilon Handlowy w Wyrach, Dom Kultury w Gostyni). Pracownicy urzędu gminy posiadają co najmniej kilkuletnie doświadczenie w obsłudze stosownego sprzętu i publikacji nagrań. Nie ma zatem technicznych czy lokalowych trudności we wdrożeniu praktyki będącej przedmiotem zmian objętych uchwałą. Takie rozwiązanie nie będzie implikować też potencjalnych trudności w skutecznym zrealizowaniu nagrania, nawet podczas tzw. „komisji wyjazdowych”.
Istotne znaczenie uzasadniające wprowadzenie proponowanych zmian ma nadto fakt, iż posiedzenia komisji odbywają się w określonym miejscu i terminie, które to z różnych względów mogą utrudniać zainteresowanym mieszkańcom obecność na posiedzeniu. Z kolei protokoły – z mocy S 53 ust. 1 Statutu Gminy Wyry – stanowią jedynie skrócony zapis przebiegu obrad. Istotne z punktu widzenia mieszkańców sformułowania i deklaracje, które padły podczas posiedzeń komisji mogą nie znaleźć odzwierciedlenia w protokole z komisji, co niejednokrotnie miało miejsce w przeszłości. Umożliwienie mieszkańcom zapoznania się z przebiegiem całości posiedzenia komisji oraz stworzenie możliwości swobodnego powrócenia do konkretnych wątków i tematów podczas odtwarzania nagrania, w dogodnym dla mieszkańca miejscu i czasie, znacznie poszerzy zasadę jawności działania organów gminy. Publikacja nagrań umożliwi mieszkańcom Wyr i Gostyni oraz innym zainteresowanym osobom i podmiotom łatwiejszy dostęp do informacji o bieżącej działalności organów gminy – do czego mają pełne prawo – oraz będzie pomocne dla mieszkańców gminy w skutecznym kontrolowaniu realizacji zgłaszanych przez nich postulatów i wniosków.
Następnie przewodnicząca otwarła dyskusję, w ramach której głos zabrał radny-projektodawca, podkreślając od razu, że projekt dotyczy jawności w działaniu rady, ale przy okazji – z racji uczestnictwa wójt gminy i jej przedstawicieli w posiedzeniach komisji, także organu wykonawczego, co z punktu widzenia mieszkańców jest równie ważne.
Na początku zwrócił też uwagę na treść stanowiska komisji gostyńskiej z marca 2022 roku, w którym radni wskazali, że zachowanie niektórych radnych na komisjach nie jest mieszkańcom znane, bo komisje w odróżnieniu od sesji nie są nagrywane. Przytaczając dotyczący tego fragment stanowiska radny wskazał, że może to zostać zinterpretowane tak, że wobec braku nagrań jawność rady jest na dziś w pewnym stopniu ograniczona.
(…) Opisane wyżej zachowanie Adama Myszora nie jest znane szerszej opinii publicznej i jest przed nią ukrywane, o ile bowiem posiedzenia Rady Gminy Wyry są transmitowane w internecie, a nagranie jest powszechnie dostępne, to posiedzenia poszczególnych komisji nie są w ten sposób rejestrowane.
Fragment stanowiska komisji gostyńskiej z dnia 28 marca 2022 roku (źródło)
Później kolejno omówił argumenty przeciwników projektu, które poruszone zostały w ramach poszczególnych komisji, zauważając, że na ogół wszyscy deklarowali, że są za jawnością, ale zawsze było jakieś „ale”.
Omawianie argumentów przeciwników radny-projektodawca zaczął od stwierdzenia o tym, że „wszystko co jest omawiane na komisjach zawarte jest później w protokole”. Zauważył, że protokół omawia przebieg posiedzenia w skrócie, ponadto często jest przeinaczany lub zmieniany, a o weryfikację, wobec braku nagrań, jest trudno, co wskazywał dokładnie m.in. podczas sesji o planie miejscowym dla miejscowości Gostyń. Dodał, że nagranie może objąć wszystkie okoliczności i wątki jakie zaistniały w czasie posiedzenia. Przy okazji przypomniał też, że już wcześniej wnioskował o sporządzenia nagrań z komisji, by uniknąć przeinaczeń przy tworzeniu protokołów z posiedzeń.
Następnie odniósł się do zarzutu, że mieszkańcy nigdy o nagrywanie posiedzeń komisji nie wnosili. Radny-projektodawca zauważył, że to sprawą organu – rady gminy – jest, czy chce działać maksymalnie jawnie przed mieszkańcami. Zauważył, że nagrania mają dać mieszkańcom możliwość uczestnictwa w posiedzeniu w dowolnie wybranym przez nich momencie, bo nie można wymagać od mieszkańców tego, by układali cały swój dzień po to, by móc o godz. 14.30 lub 15.00 wziąć udział w danym posiedzeniu, tym bardziej, jak wskazał, że nawet radni ustawowo do tego zobowiązani nie zawsze znajdują czas na udział w komisjach mimo przysługującej im diety – mieszkańcom za udział dieta nie przysługuje. Zauważył, że każdy, po obejrzeniu nagrania, może potem odnieść się do spraw poruszanych na posiedzeniu np. na piśmie czy przy kontakcie z radnymi.
Innym argumentem przeciwników było to, jak przekazał radny, że przez nagrywanie mieszkańcy nie będą przychodzić na komisje, bo będą czuli się inwigilowani. Radny-projektodawca zauważył, że od 2018 sesje są nagrywane i mieszkańcy ul. Zwycięstwa czy ul. Pszczyńskiej bocznej nie mieli obaw, by wystąpić przed kamerą podczas sesji.
Następnie odniósł się do argumentu finansowego. Wyjawił, podkreślając, że były to tylko wstępne szacunki sekretarz gminy, że wstępny roczny koszt związany z nagrywaniem komisji wyniósłby zdaniem gminy 40 tys. zł, na co miałoby się składać m.in. 10 tys. zł na 1/4 etatu dla pracownika i 2,2 tys. zł za wsparcie systemu eSesja. Zauważył, że obie te kwoty od razu zakwestionował, bo zakres obowiązków przy nagrywaniu komisji nie wykraczałby ponad ten, który jest przy nagrywaniu sesji, a co do eSesji dodał, że nie ma potrzeby by angażować do tego ten system. Ponadto radny zauważył, że przy obecnych dochodach gminy – zakładając podaną przez gminę kwotę – zapewnienie zasady jawności w tym zakresie stanowiłoby wydatek bardzo nieznaczny.
Przy okazji tego punktu radny dodał, że w toku omawiania projektu okazało się, że gmina mająca 9 tys. mieszkańców nie ma na stanie aparatu fotograficznego dla pracowników urzędu gminy, nie tylko biura rady, ale też odpowiedzialnych np. za drogi gminne. Wyjawił też, że został poinformowany o tym, że gmina ma do swojej dyspozycji jedynie aparat umożliwiający nagrywanie obrazu i dźwięku maksymalnie przez 15 minut.
Na koniec odniósł się do usłyszanego na jednej z komisji stwierdzenia, że nagrywanie posiedzeń komisji „zniweczy atmosferę swobody i klimat intymności”, zauważając, że komisje rady gminy nie powinny wyglądać jak spotkania kolegów i koleżanek.
Podziękował następnie tym radnym, którzy w toku dyskusji potrafili spojrzeć na wszystko inaczej, czy też wstrzymać się od głosu. Poprosił mieszkańców by wzięli pod uwagę całą tą sprawę, także pod kątem stanowiska komisji gostyńskiej z marca 2022 roku.
Po niezwiązanej z tematem wymianie wypowiedzi między radnym Adamem Myszorem a radnym Wojciechem Surmą, przewodnicząca przeszła do głosowania. Za przyjęciem projektu głosował 1 radny – Adam Myszor, a przeciw wszyscy pozostali.
Po tym jak radni odrzucili projekt w drodze głosowania, co zwykle oznacza zakończenie dyskusji i dalszych prac nad projektem, głos w temacie projektu – w imieniu większości – zabrała przewodnicząca Joanna Pasierbek-Konieczny, tłumacząc, że robi to po głosowaniu, bo nie chciała przedłużać trwającej wcześniej dyskusji.
Wskazała na trzy główne punkty przeciwko projektowi radnego-projektodawcy, przyznając że radny przytoczył wszystkie argumenty, jakie pojawiły się na komisjach, a także, że dyskusje na komisjach były bardzo rozbudowane.
1. Kwestia finansowa. Gmina szacuje na ten cel ok. 40 tys. zł, które można przeznaczyć na inne projekty, bardziej potrzebne mieszkańcom gminy;
2. Posiedzenia komisji stałych rady gminy są jawne, na wszystkie mogą przychodzić mieszkańcy, zgodnie z Konstytucją RP i wszystkimi przepisami;
3. Każdy na własną rękę może nagrać przebieg posiedzenia komisji.
Przewodnicząca zapewniła, że radni niczego nie ukrywają i zaprosiła mieszkańców do udziału w komisjach. Dodała też, że w koszty związane z przygotowywaniem nagrań należy wliczyć usługę generowania napisów (wynika to z ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, która nałożyła na gminy taki obowiązek od dnia 23 września 2020 roku). Poza tym, wskazała, w tej kwestii niezwykle ważne są też wytyczne związane z RODO i anonimizacją danych wrażliwych.
Z całą dyskusją nad projektem można zapoznać się tutaj.
Komisje w przeszłości już nagrywano
W historii Rady Gminy Wyry przynajmniej raz doszło już do sporządzenia nagrania z komisji, które później zostało dalej udostępnione. I miało to swój cel.
Dokładnie 10 lat temu, w lipcu 2012 roku, dokonano rejestracji audio z nadzwyczajnego posiedzenia Komisji ds. rozwoju miejscowości Gostyń, a to w celu sporządzenia relacji z obrad na stronę gostynslaska.pl. W trakcie obrad radni podjęli decyzję w sprawie przyjęcia unijnego dofinansowania na budowę boiska za szkołą podstawową, rozmawiali też na temat rozwiązań, które później znalazły odzwierciedlenie w terenie. Dzięki temu nagraniu, mimo że na miejscu nie było zwykłych mieszkańców ani przedstawicieli mediów, niemal od razu udało się opublikować relację na stronie, by szczegółowo o wszystkim poinformować mieszkańców, którzy od lat wyczekiwali informacji o budowie tego obiektu.
Nagranie sporządzone zostało w sali narad Urzędu Gminy Wyry z wykorzystaniem dyktafonu z pomocą którego rejestrowano przebieg sesji rady gminy – w tamtym czasie nagrania służyły jako wsparcie przy tworzeniu protokołów z sesji. Udostępnione nagranie odznaczało się bardzo dobrą jakością, a obrady przebiegały w formule takiej jak zawsze, nie licząc zawartego na początku pozdrowienia dla odbiorcy nagrania.
Najmłodsi radni za większą jawnością
Obowiązek prowadzenia transmisji z posiedzeń rady gminy oraz ich nagrywania został wprowadzony na początku obecnej kadencji 2018-2023, jednak już w latach wcześniejszych sygnalizowano potrzebę wprowadzenia takiego rozwiązania.
Postulował to najmłodszy radny rady gminy poprzedniej kadencji – Michał Kopański, który obecnie reprezentuje mieszkańców w radzie powiatu mikołowskiego i od lat prowadzi dyżury radnego w formie online, które można później w dowolnym momencie odtwarzać.
Radny motywował pomysł chęcią wprowadzenia większej transparentności, ale też potrzebą propagowania idei samorządności i zwiększania udziału mieszkańców w życiu publicznym. Nie przypadł on jednak do gustu większości – sprawę zbagatelizowano, mimo że m.in. w sąsiednim Mikołowie transmisje i nagrania z sesji już wtedy były normą.
W bieżącej kadencji na potrzebę zwiększania transparentności często zwraca uwagę radny Adam Myszor, najmłodszy wiekiem w obecnej radzie. Losy pomysłu dotyczącego rejestrowania posiedzeń komisji stałych w dużej mierze przywodzą na myśl wcześniejsze starania o rejestrowanie sesji, ale jednocześnie zwracają uwagę na możliwe rozwiązanie.
Być może kiedyś sprawa nagrywania komisji doczeka podobnego finału jak sprawa nagrywania sesji, bo niewykluczone, że tak jak prowadzenie transmisji i sporządzenie nagrań z sesji, tak prowadzenie transmisji i sporządzenie nagrań z komisji stałych stanie się ustawowym wymogiem. Tym bardziej, że tak jak kadencję temu w przypadku sesji, tak teraz w przypadku komisji wiele samorządów pokazuje, że takie działanie jest jak najbardziej możliwe. Wymiana pokoleniowa może ten proces tylko przyśpieszyć.