Gostyń (de. Gostin, szl. Gostynie) to górnośląska miejscowość położona na terenie województwa śląskiego, w powiecie mikołowskim, w gminie Wyry. W Gostyni mieszka 4554 mieszkańców¹, a jej powierzchnia wraz z lasami wynosi 16,44 km². Miejscowość zawiera się w granicach Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii³.

W Polsce istnieje kilka miejscowości o tej samej nazwie, jednak Gostyń ze śląskiej ziemi jako jedyna występuje w rodzaju żeńskim (mówi się „ta Gostyń”; w przypadkach: „w Gostyni”, „na Gostyni”, „za Gostynią”, nigdy zaś „w Gostyniu” czy „za Gostyniem”⁴). Wśród mieszkańców przyjmuje się również nazwę „Gostyń Śląska”, która od razu sytuuje miejscowość na „swoim miejscu” oraz nie przysparza kłopotów z prawidłową odmianą. W dokumentach historycznych miejscowość jest identyfikowana jako Gostinia (1471), Gostin (1575), Gossdiena (1586), Gustina (1629) czy Gostynia (VIIIw.)⁵.

Położenie i drogi

Gostyń położona jest w centralnej części województwa śląskiego. Od zachodu graniczy z Mościskami i Zawiścią (gmina Orzesze), od północy z Łaziskami Średnimi (gmina Łaziska Górne) i Wyrami (gmina Wyry), od wschodu ze Żwakowem (miasto Tychy), a od południa z Kobiórem (gmina Kobiór) i Zgoniem (gmina Orzesze).

Najważniejszy trakt komunikacyjny stanowi droga wojewódzka nr 928, przebiegająca przez centrum Gostyni z północy na południe (ulica Pszczyńska). Droga jest głównym, utartym przed wiekami, szlakiem dojazdowym, który łączy miejscowość z Mikołowem i Kobiórem. Ważne arterie Gostyni stanowią także drogi powiatowe: ulica Rybnicka, Miarowa, Łuczników i Drzymały. Naturalnym przedłużeniem ulicy Rybnickiej w ciągu komunikacyjnym zachód-wschód jest ulica Tyska, pozostająca drogą gminną.

Za drogi wojewódzkie odpowiada Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach, za drogi powiatowe Powiatowy Zarząd Dróg w Mikołowie, a za drogi gminne Urząd Gminy Wyry.

Środowisko naturalne

Miejscowość umiejscowiona jest w południowej części gminy i stanowi fragment Kotliny Oświęcimskiej. Gostyń położona jest nad rzeką Gostynką, lewostronnym dopływem Wisły. Długość Gostynki szacuje się na 31,2 km, a powierzchnie jej dorzecza na 336,8 km².

W podmokłej i szerokiej dolinie rzeki występują lokalne skupiska niezbyt bogatych rud darniowych, które w przeszłości były ważnym surowcem do wytopu żelaza i metalu. Do rzeki Gostynki dopływa szereg cieków wodnych drenujących obszar gminy. Jakość wód rzeki Gostynki jest pozaklasowa o czym zdecydowały zanieczyszczenia bakteriologiczne, związki biogenne, związki mineralne i zawiesina. Świadczy to o zanieczyszczeniu rzeki ściekami socjalno–bytowymi i słonymi wodami dołowymi z kopalni⁶.

Gostyń charakteryzuje mozaika zbiorowisk roślinnych. Napotkamy tu wiele pól uprawnych i różnorodnych łąk. Część powierzchni Gostyni zajmują lasy, które w większości pozostają w administracji Lasów Państwowych. Do gatunków najczęściej spotykanych zwierząt występujących w lasach, a także na polach i łąkach można zaliczyć m.in. bażanty, kuropatwy, kuny leśne, łasice, wiewiórki, jeże, jelenie, sarny, lisy, dziki i zające⁷.

Symbole

Miejscowość Gostyń jest kojarzona z rzeką Gostynką oraz rakami, które niegdyś licznie występowały w jej nurcie i były łowione przez mieszkańców. Od raków wywodzi się alternatywna nazwa miejscowości – „Raciarnia” – oraz określenie jej mieszkańców: „raciorze”, które czasem jest używane w sposób pejoratywny.

Ważnym symbolem jest ponadto herb, który nie tylko opisuje dawny charakter miejscowości, ale też od wielu lat promuje miejscowość na zewnątrz. Herb zdobi m.in. koszulki, bluzy, kartki pocztowe, wlepki i wiele stron w mediach społecznościowych.

Tożsamość

W czasie plebiscytu na ziemiach górnośląskich w 1921 roku ponad 93%⁸ mieszkańców Gostyni opowiedziało się za Polską.

Podczas narodowego spisu powszechnego w 2002 roku 21,43% mieszkańców zadeklarowało przynależność do narodowości śląskiej. W kolejnym spisie, w 2011 roku, ponad 40% mieszkańców złożyło taką deklarację (najwięcej w skali regionu). Równie chętnie mieszkańcy opowiadali się za używaniem języka śląskiego. Gdyby ten język został uznany przez polskie prawo, Gostyń mogłaby posługiwać się na rogatkach tablicami dwujęzycznymi: Gostyń – Gostynie.

W referendum dotyczącym wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, które w całym państwie odbywało się w dniach 7-8 czerwca 2003 roku, za opowiedziało się 1125 (77%) biorących udział w głosowaniu uprawnionych mieszkańców Gostyni⁹.