Gostyń na ziemiach śląskich jako odrębna wieś zaistniała już w średniowieczu. Pierwsza ujawniona historyczna wzmianka na jej temat pochodzi z dokumentu datowanego na 1471 rok, w którym to wieś Gostyń została nadana przez księcia Wacława III Rybnickiego rycerzowi Piotrowi z Gardawic za wierną służbę i zasługi. Nowy rozdział w historii wsi nie trwał jednak długo, bo już w 1474 roku Gostyń została przez tegoż księcia najpierw Piotrowi odebrana, a później – w wyniku ponownego jej nadania przez króla Macieja Korwina – w zemście zniszczona¹.

Według późniejszych podań, Gostyń wróciła jako niewielka osada ok. 1575 roku, po niemal stu latach przerwy. Ponownego jej założenia na prawie niemieckim dokonał baron pszczyński, Karol Promnitz². Nowa Gostyń, jak podano w urbarzu z 1586 roku, początkowo liczyła pięciu osadników – czterech „zagrodników” i wójta.

W 1629 roku gospodarstw na terenie Gostyni było już 9, działał tartak dominialny nad rzeką Gostynką, młyn wodny i karczma, umiejscowiona na przecięciu dwóch starych traktów handlowych. W 1640 roku wszystkie gospodarstwa miały status zagrodniczych. Dopiero pod koniec XVII wieku zaczęły powstawać pierwsze małe gospodarstwa chałupnicze, lokowane w miejscach po wykarczowaniu lasu. W związku z rosnącym popytem na szkło, na początku XVIII wieku Erdmann II Promnitz, ówczesny pan na Pszczynie, uruchomił w Gostyni hutę szkła (Glashütte Gostin), która była niewielkim, ale znaczącym przedsiębiorstwem przemysłowym³. W 1780 roku liczba zagrodników w Gostyni liczyła 16, a razem z chałupnikami – 46 gospodarstw, zamieszkanych przez 182 osoby⁴.

W 1840 roku Gostyń liczyła 50 domów, a w nich 608 mieszkańców; czynny był młyn zbożowy, tartak dominialny i dwie gospody. W roku 1825 nastąpił początek nauczania w Gostyni (wcześniej dzieci uczęszczały do szkół znajdujących się w miejscowościach ościennych). Pierwsza szkoła mieściła się w stodole (była to „szkoła letnia”, bo tylko latem odbywały się tam zajęcia). Murowany budynek szkoły powstał w latach 1836-1838 przy głównej szosie. Drugi budynek szkoły powstał obok pierwszego w 1895 roku. W latach 1836-1848 utwardzono drogę do Mikołowa i Pszczyny. W 1850 roku zbudowano w Gostyni hutę „Adelajda”, nazwaną na cześć żony księcia Jana Henryka X Hochberga. W 1871 roku wieś zamieszkiwało łącznie 959 osób⁵.

Na początku XX wieku, w roku 1905, wieś liczyła 1016 osób, a pięć lat później, już 1135 osób. W latach 1913-1914 wzniesiono na terenie Gostyni kopalnię węgla kamiennego „Prinzengrube”, której nazwę przełożono w 1922 roku na „Książątko”. Gostyński okres kopalni zakończył się 1 lipca 1931 roku, kiedy decyzją administracyjną kopalnię wyłączono z granic Gostyni na rzecz Łazisk Górnych⁶.

20 marca 1921 roku w plebiscycie zorganizowanym na Górnym Śląsku, który miał zdecydować o przynależności regionu do Niemiec lub Polski, za Niemcami w Gostyni opowiedziało się 39 osób, a za Polską 585 osób⁷.

W dniach od 1 – 3 września 1939 r. stoczono pod Gostynią najkrwawszy bój z wojskami hitlerowskimi w obronie Śląska. Zginęło wtedy 22 żołnierzy polskich i 16 mieszkańców wsi. Dziś, jako upamiętnienie tamtych wydarzeń, co roku pod Pomnikiem Pamięci Żołnierzy Września 1939 roku odbywają się uroczystości patriotyczne o randze wojewódzkiej. W czasie trwania II wojny światowej wieś została zniszczona w 80%.

Gostyń była samodzielną gminą aż do roku 1945, kiedy to jako gromada weszła do granic gminy Wyry. W roku 1954 miejscowość stała się na powrót samodzielną gromadą, a od 1973 r. znowu częścią gminy Wyry. Od 1975 r. Gostyń była dzielnicą miasta Tychy (Tychy-Gostyń), a od 1991 r. ponownie częścią dzisiejszej gminy Wyry. W pierwszej połowie lat 90. XX wieku, mieszkańcy Gostyni dążyli do utworzenia samodzielnej gminy.

---

1. L. Borowian-Cyba, H. Cyba : Dzieje Gostyni na tle historii ziemi pszczyńskiej : Historia. Początki Miejscowości // W: Gostyń od średniowiecza do współczesności, s. 29-36.
2. Tamże, s. 42.
3. L. Borowian-Cyba, H. Cyba : Dzieje Gostyni na tle historii ziemi pszczyńskiej : Historia. Gostyń w Pszczyńskim Wolnym Państwie Stanowym // W: Gostyń od średniowiecza do współczesności, s. 44-53.
4. L. Borowian-Cyba, H. Cyba : Dzieje Gostyni na tle historii ziemi pszczyńskiej : Historia. Pod panowaniem pruskim i niemieckim do końca I wojny światowej // W: Gostyń od średniowiecza do współczesności, s. 95-155.
5. Tamże.
6. Tamże.
7. Landsmannschaft der Oberschlesier in Karlsruhe.