Rok 2018 jest oficjalnie obchodzony jako „Rok stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości” i obfituje w rozmaite inicjatywy związane z tą rocznicą. W naszym lokalnym środowisku dyrekcja Gminnego Domu Kultury w Gostyni planuje np. organizację koncertu pieśni patriotycznych, który odbędzie się w dniu Święta Niepodległości 11 listopada, a wystąpi pan Jarosław Wewióra, tenor, dyrektor Teatru Muzycznego Arte Creatura, mieszkaniec naszej gminy. Cieszymy się, że możemy jako pierwsi poinformować o tym mieszkańców.
Dokładnie sto lat temu, jesienią 1918 roku, kończyła się w Europie Wielka Wojna, w której na wszystkich frontach walczyli żołnierze z Górnego Śląska, także z Gostyni, o czym świadczą zachowane w niektórych rodzinach pamiątki.
Fot. ze zbiorów p. G. Gałeczki1
Niemal równoczesny upadek wszystkich trzech potęg zaborczych, a także wcześniejsze własne przygotowania, stworzyły Polakom wyjątkową możliwość podjęcia walki o samodzielne państwo. Władze w Warszawie, z Józefem Piłsudskim jako Naczelnikiem Państwa, obawiając się reakcji Niemiec, które mimo klęski wojennej i rewolucji nadal pozostawały potęgą, nie zabiegały na tym etapie o przyłączenie zaboru pruskiego do odradzającej się Polski. Jednak mieszkańcy Górnego Śląska i Wielkopolski sami podjęli takie działania. Już jesienią 1918 roku w ziemi pszczyńskiej zaczęły powstawać polskie organizacje społeczne, religijne, partie polityczne i związki zawodowe. Filia jednego z nich, Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, istniała także w Gostyni. Stopniowo zaczynały kształtować się też struktury polskiej władzy. Najważniejszą instytucją w zaborze pruskim, utworzoną legalnie za zgodą władz niemieckich był Polski Sejm Dzielnicowy– jednoizbowy parlament, liczący ok. 1200 osób, który miał reprezentować Polaków zamieszkujących ziemie pozostające w granicach Niemiec. W drugiej połowie listopada podczas wieców w poszczególnych powiatach wybierano delegatów do Sejmu Dzielnicowego. Warto podkreślić, że prawa wyborcze po raz pierwszy w historii Polski przyznano również kobietom. Mieszkańcy Gostyni musieli bardzo aktywnie w tych wyborach uczestniczyć, skoro w dużym powiecie pszczyńskim jednym z 39 posłów wybrany został mieszkaniec naszej niewielkiej wtedy miejscowości Jan Niewiadomski.
Fot 2. Spis delegatów do Sejmu Dzielnicowego. W powiecie pszczyńskim pod numerem 23 – Jan Niewiadomski z Gostyni2
Polski Sejm Dzielnicowy obradował w dniach 3-5 grudnia 1918 roku w Poznaniu. Uchwalona na nim deklaracja polityczna wyrażała wolę połączenia wszystkich ziem polskich w jedno niepodległe państwo.
Fot. Fragment uchwały Sejmu Dzielnicowego3
Fot. Sala obrad Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu4
W tym samym czasie władze niemieckie przygotowywały wybory do parlamentu Rzeszy, a lokalni polscy przywódcy wezwali ludność, by nie brała w nich udziału. Na początku grudnia 1918 roku również w Gostyni i sąsiednich miejscowościach odbyły się wiece, na których wzywano do bojkotu wyborów. Ich organizatorem był Ludwik Pisarek z Królówki, aktywny działacz propolski na naszym terenie. Agitacja okazała się skuteczna, większość wyborców (ok. 80 %) nie poszła do urn. Była to sytuacja nietypowa dla naszej wsi, której mieszkańców cechowała zwykle wysoka frekwencja wyborcza, co świadczy o dużym wyrobieniu politycznym i sprecyzowanych poglądach. Bojkot wyborów do Reichstagu pozwala wnioskować, że gostynianie w większości opowiadali się za przynależnością do Polski. Potwierdziły to wyniki plebiscytu w 1921 roku, w którym przy bardzo wysokiej frekwencji – 94,6% za przyłączeniem do Polski opowiedziało się 93,45% mieszkańców Gostyni.
Oprócz działalności politycznej zaczęto jesienią 1918 roku tworzyć organizacje zbrojne do walki o polską przynależność Górnego Śląska. Najważniejszą z nich była Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska. Inicjatorem założenia tego militarnego ugrupowania był Wojciech Korfanty, aktywny działacz Sejmu Dzielnicowego i poseł do Reichstagu, który w pewien sposób związany był także z naszą miejscowością. W młodości był szkolnym kolegą jednego z gostyńskich duchownych – ks. Alojzego Kurpasa i kilkakrotnie odwiedzał tutaj jego rodzinny dom. Do POW Górnego Śląska stopniowo wstępowali ochotnicy z Gostyni, którzy często zdobywali doświadczenie bojowe w armii niemieckiej, głównie na frontach I wojny światowej.
Niepodległość Polski stała się faktem już jesienią 1918 roku, jednak dla Górnego Śląska rok ten to symboliczna data, wyznaczająca dopiero początek walki dyplomatycznej i zbrojnej o zjednoczenie z Polską. Nastąpiło ono bowiem w 1922 roku, po trzech powstaniach oraz plebiscycie i objęło tylko wschodnią część regionu, w tym ziemię pszczyńską z Gostynią.
Lidia Borowian-Cyba
O AUTORCE:
Nauczycielka historii, wiedzy o społeczeństwie i przedsiębiorczości, współautorka monografii „Gostyń od średniowiecza do współczesności”, aktywna działaczka Mikołowskiego Towarzystwa Historycznego. Promuje Gostyń i jej walory poprzez wykłady oraz publikacje w prasie, a także spacery historyczne.
23.06.2018 – Spacer historyczny po Gostyni – Mikołowskie Towarzystwo Historyczne
20.05.2018 – „Gostyń od średniowiecza do współczesności” – wykład w Miejskiej Placówce Muzealnej w Mikołowie
23.02.2018 – „Mikołów i okolica w dawnej kartografii” – wykład w Miejskiej Placówce Muzealnej w Mikołowie
| WIĘCEJ O HISTORII GOSTYNI W KSIĄŻCE: | |
|---|---|
 | Gostyń od średniowiecza do współczesności / Lidia Borowian-Cyba, Henryk Cyba, Joanna Pasierbek-Konieczny Katowice : Księgarnia św. Jacka, 2016. - 439 s. : il. (w tym kolor.) ; 24 cm ISBN 978-83-7030-999-2 Książka składa się z dwóch części. Pierwsza z nich dotyczy dawniejszych dziejów Gostyni, począwszy od średniowiecza. Druga czasu od 1939 do 2016 roku. |
