Obchody wrześniowe. Uczczono pamięć o poległych w wojnie obronnej

W 86. rocznicę wybuchu II wojny światowej oraz wojny obronnej na Śląsku, we wtorek 2 września, mieszkańcy Gostyni i okolic spotkali się przed Pomnikiem Pamięci Żołnierzy Września 1939 roku przy ul. Tęczowej, aby uczcić pamięć poległych. Jak co roku, towarzyszyli im w tym kombatanci, żołnierze i środowiska patriotyczne.

Pamięci poległych w wojnie obronnej

Na początku uroczystości głos zabrała Wójt Gminy Wyry Joanna Pasierbek-Konieczny, przypominając o wydarzeniach, jakie miały miejsce w Gostyni w pierwszych dniach września 1939 roku oraz celu, dla którego mieszkańcy województwa śląskiego gromadzą się co roku na placu apelowym w Gostyni – to jest upamiętnienia żołnierzy 73 Pułku Piechoty wchodzącego w skład 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty Armii „Kraków” pod dowództwem ppłk Władysława Kiełbasy, którzy zginęli walcząc w pierwszych dniach września 1939 roku w rejonie Wyr i Gostyni, oraz walkę pociągu pancernego „Groźny” pod dowództwem kpt. Jana Rybczyńskiego.

Mówiąc o trudnych doświadczeniach sprzed dekad, nawiązała do walk toczących się w Ukrainie w ramach pełnoskalowej wojny z Rosją, z którą wiąże się wiele zagrożeń.

– Drodzy Państwo, wspominając wydarzenia sprzed 86 lat, nie możemy nie odnieść się do teraźniejszości. Europa znów staje wobec dramatycznych wyzwań. Za naszą wschodnią granicą trwa regularna wojna, a Ukraina broni się przed agresją, której obrazy pokazywane na zdjęciach przypominają te z września 1939 roku – podkreśliła.

– Historia ostrzega nas, że brak czujności, podziały i obojętność prowadzą do tragedii. Możemy się nie zgadzać w wielu kwestiach, mieć inne poglądy polityczne, ale kiedy zagrożona jest Polska, musimy być zjednoczeni. Musimy stać w jednym szeregu. Dlatego właśnie dzisiaj, na naszej śląskiej ziemi, powtarzamy: pokój nie jest dany nam raz na zawsze. Trzeba go pielęgnować, bronić, budować na fundamencie współpracy, solidarności i poszanowania godności drugiego człowieka. Musimy umieć rozwiązywać konflikty, zanim staną się wojną, a spory, zanim przerodzą się w nienawiść – zaapelowała.

Na koniec wójt przypomniała o przesłaniu, jakie niosą coroczne spotkania pod gostyńskim pomnikiem oraz inne podejmowane lokalnie inicjatywy.

– Oddając dziś hołd bohaterom września 1939 roku mówimy jednym głosem: chcemy pokoju, ale też jesteśmy gotowi go obronić. To przesłanie pozostawiamy wszystkim pokoleniom, bo tylko naród, który pamięta o swojej historii potrafi budować bezpieczną przyszłość – przekazała wójt.

Czuwajmy i dawajmy świadectwo miłości

Tradycyjnej Mszy Św. koncelebrowanej przewodniczył w tym roku ks. Henryk Nowara, proboszcz parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Gostyni.

Homilię wygłosił ks. Henryk Skorupa, dziekan Dekanatu Łaziska oraz proboszcz parafii pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Wyrach.

Zwracając się do zebranych ks. dziekan przypomniał m.in., że chrześcijanin powinien żyć w czujności i gotowości na spotkanie z Bogiem, ponieważ „Dzień Pański przyjdzie jak złodziej w nocy”. Odwołując się do psalmu, podkreślił, że największym pragnieniem chrześcijan powinno być trwanie w obecności Pana, bo na ziemi nie mamy stałego domu.

Następnie ks. dziekan – wciąż nawiązując do ludzkiej doczesności na Ziemi – zwrócił uwagę na kruchość życia, którego nikt nie może sobie przedłużyć, a także na aktualne doświadczenia wojny w Ukrainie, które można – jak podkreślił powołując się na zapisy książki „Gostyń od średniowiecza do współczesności” – przyrównać do historii Gostyni, gdzie podczas II wojny światowej zginęło wielu cywilów i zniszczeniu uległa znaczna część zabudowy. Dziekan wspomniał odwagę obrońców Września 1939 oraz dramat ludności cywilnej, łącząc to ze współczesnym cierpieniem narodu ukraińskiego.

Poza tym szczególny nacisk w homilii położył na moc i odpowiedzialność za słowo, które może zarówno niszczyć, jak i ratować życie, a następnie przywołał przykład z życia zmarłego niedawno Stanisława Sojki (1959-2025) – wokalisty, kompozytora i autora tekstów – którego matka uczyła, że za każde słowo i pieśń każdy człowiek ponosi się odpowiedzialność. Dziekan zacytował przy tym piosenkę Sojki pod tytułem „Tolerancja” i wykazał, w jaki sposób piosenkarz przyjął tę naukę już jako młodzieniec.

„Na miły Bóg,
Życie nie tylko po to jest by brać,
Życie nie po to by bezczynnie trwać,
I aby żyć, siebie samego trzeba dać”.

Ks. dziekan wskazał, że życie nie polega jedynie na braniu, ale na dawaniu siebie innym z miłością i podkreślił, że na wzór żołnierzy, którzy oddali swoje życie, również my jesteśmy wezwani do odpowiedzialności i świadectwa miłości w codzienności.

Duchowny zakończył homilię modlitwą o pokój na świecie, prosząc, aby ustały wojny i nieprawość, a Boży pokój przenikał nasze myśli, słowa i wzajemne relacje.

Chrystus źródłem prawdziwego pokoju

Kilka słów do zebranych tradycyjnie skierował również ks. Kornel Undas, proboszcz parafii ewangelicko-augsburskiej w Mikołowie, obecny w Gostyni każdego roku.

Duchowny zwrócił uwagę, że najczęściej powtarzanym dziś słowem było słowo „pokój”. To właśnie ono, jak podkreślił, powinno towarzyszyć wiernym w codziennym życiu, zgodnie ze słowami Chrystusa: „Pokój zostawiam wam, pokój mój daję wam”. Następnie wskazał zebranym, że lęk i trwoga to uczucia obecne w doświadczeniu wojny, ale także w naszej codzienności, gdy patrzymy na podziały, niepokoje i troski.

Ks. Undas zachęcał, by czerpać przykład z bohaterów, którzy oddali życie za Ojczyznę, i by ich ofiara nie poszła na marne. Wskazał na cierpienie narodu ukraińskiego, gdzie dzieci w wielu miejscach 1 września nie mogły pójść do szkoły z powodu wojny, a następnie wzywał do mądrego korzystania z daru życia, do odpowiedzialności za bliźnich oraz do szukania prawdziwego pokoju w Chrystusie. Podkreślił, że im bliżej Zbawiciela będziemy, tym więcej dobra i pojednania stanie się naszym udziałem.

Na koniec przypomniał, że każdy chrześcijanin ma misję stawania się zwiastunem pokoju i uczniem Chrystusa, który żyje Jego słowem. W modlitwie końcowej powierzył Bogu bohaterów poległych w obronie Ojczyzny – w Gostyni, na Westerplatte, w Wieluniu czy w Węgierskiej Górce – prosząc jednocześnie, byśmy z ich świadectwa czerpali mądrość i budowali lepszą przyszłość dla naszych dzieci i całej Ojczyzny.

W tym roku oprawę muzyczną uroczystej Mszy św. polowej zapewniły połączone siły trzech chórów mieszanych: „Zorza” z Wyr, „Moniuszko” z Łazisk Średnich i „Echo” z Łazisk Górnych pod przewodnictwem dyrygent Lilianny Czajkowskiej, a także również dobrze znana mieszkańcom Gostyni i gminy Wyry Orkiestra Wojskowa w Bytomiu.

Odznaczenia i dyplomy uznania

Uroczystość na placu apelowym w Gostyni była okazją do odznaczenia osób zaangażowanych w pielęgnowanie pamięci o uczestnikach II wojny światowej.

1. Na wniosek prezesa Śląskiego Wojewódzkiego Zarządu Związku Kombatantów za współpracę ze Związkiem oraz popularyzowanie postaw patriotycznych i wiedzy historycznej odznaczeniem za wybitne zasługi dla kombatantów wyróżniono:
Ewelinę Odwagę, Czesława Banasia oraz Antoniego Mryc.

Wręczenia odznaczeń dokonał prezes Śląskiego Wojewódzkiego Zarządu Związku Kombatantów, generał brygady Włodzimierz Czechowski, w asyście wiceprezesa Zarządu Głównego Związku Kombatantów Krzysztofa Rinasa oraz sekretarz Zarządu Głównego Związku Kombatantów Elżbiety Sadzyńskiej.

2. Za współpracę ze Związkiem oraz popularyzowanie postaw patriotycznych i wiedzy historycznej odznaczeniem za zasługi dla kombatantów wyróżniono następujące osoby:
Tomasz Fityka, Zbigniew Siewior, Damian Bielaczek, Piotr Musioł.

Wręczenia odznaczeń dokonał prezes Śląskiego Wojewódzkiego Zarządu Związku Kombatantów, generał brygady Włodzimierz Czechowski, w asyście wiceprezesa Zarządu Głównego Związku Kombatantów Krzysztofa Rinasa oraz sekretarz Zarządu Głównego Związku Kombatantów Elżbiety Sadzyńskiej.

3. Za współpracę ze Związkiem oraz popularyzowanie postaw patriotycznych i wiedzy historycznej odznaczeniem Śląski Kombatancki Krzyż Pamięci wyróżniono:
Joanna Pasierbek-Konieczny, Lidia Borowian-Cyba.

Wręczenie odznaczeń dokonał prezes Śląskiego Wojewódzkiego Zarządu Związku Kombatantów, generał brygady Włodzimierz Czechowski, w asyście wiceprezesa Śląskiego Zarządu Związku Kombatantów Stanisława Piaseckiego.

4. Za współpracę ze Związkiem oraz popularyzowanie postaw patriotycznych i wiedzy historycznej dyplomem uznania wyróżniono następujące osoby:
Franciszek Baron, Andrzej Zapolny, Piotr Wiśniewski.

Wręczenie odznaczeń dokonał prezes Śląskiego Wojewódzkiego Zarządu Związku Kombatantów, generał brygady Włodzimierz Czechowski, w asyście wiceprezesa Śląskiego Zarządu Związku Kombatantów Stanisława Piaseckiego.

5. Związek Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego im. generała Franciszka Gągora za działanie na rzecz godnego honorowania pamięci wszystkich poległych w walkach o wyzwolenie Polski spod okupacji hitlerowskiej, niezależnie od ich narodowości, pochodzenia oraz przynależności do formacji wojskowych i partyzanckich, za popularyzowanie wśród społeczeństwa wiedzy na temat aktualnych problemów obronności Rzeczypospolitej Polskiej oraz kształtowanie pozytywnego stosunku młodzieży do służby wojskowej i zadań obronnych państwa – jako wyraz uznania dla długoletniej i niestandardowej edukacji patriotycznej, konsekwentnie przekazującej ważne wartości, wyróżniał następujące osoby i instytucje:

• Barbara Prasoł,
• Radosław Pyrek,
• płk Zbigniew Piątek,
• Maria Baranowska,
• Jerzy Szczepanik,
• Zenon Tokarski,
• Urząd Gminy Wyry,
• Wojskowe Centrum Rekrutacji w Tychach,
• Wojskowe Centrum Rekrutacji w Chorzowie,
• Komenda Powiatowa Policji w Mikołowie,
• Parafia rzymskokatolicka św. Apostołów Piotra i Pawła w Gostyni,
• Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Września 1939 w Gostyni.

Wyróżnienia dokonał prezes Zarządu Śląskiego Oddziału Wojewódzkiego Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego Marek Modzelewski.

W imieniu Urzędu Gminy Wyry oraz parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Gostyni wyróżnienie odebrała wójt Joanna Pasierbek-Konieczny. Z kolei w imieniu gostyńskiej szkoły wyróżnienie odebrała wicedyrektor Beata Malcharek.

List marszałka województwa śląskiego

W dalszej części uroczystości prowadzący Radosław Pyrtek odczytał list skierowany przez marszałka woj. śląskiego Wojciecha Saługę.

Marszałek na początku pozdrowił uczestników patriotycznego spotkania w Gostyni oraz wyraził wdzięczność wszystkim, którzy na co dzień troszczą się o pamięć o bohaterach i upowszechniają wiedzę o trudnej historii Górnego Śląska.

Przypomniał, że dramatyczne wydarzenia sprzed 86 lat – m.in. bitwa pszczyńska, obrona Cieszyna, batalia pod Węgierską Górką czy bitwa pod Wyrami – na zawsze zapisały się w dziejach polskiej chwały i świadczą o heroizmie polskich żołnierzy.

To dziedzictwo, jak podkreślił, stanowi niezbywalną część naszej tożsamości i przypomina, że „jesteśmy częścią wielopokoleniowej wspólnoty, łączącej przeszłość z teraźniejszością i otwierającej perspektywę ku przyszłości”.

Na koniec marszałek zaznaczył, że naszym moralnym obowiązkiem jest zachowanie przesłania, jakie pozostawili patrioci broniący Ojczyzny. Podziękował organizatorom i uczestnikom obchodów oraz zapewnił o duchowej łączności w modlitwie i refleksji. Złożył hołd poległym żołnierzom, oddając im wieczną chwałę.

Wystąpienie wicewojewody śląskiego

Następnie głos zabrał obecny w Gostyni wicewojewoda Michał Kopański.

Na początku przypomniał zebranym, że nasi przodkowie musieli zmierzyć się z dwoma zbrodniczymi totalitaryzmami XX wieku. I mimo, że działania prowadzone we wrześniu 1939 roku zakończyły się klęską – bo dopiero po latach jako Polska odzyskaliśmy niepodległość – to pozostają one bardzo ważną lekcją na przyszłość oraz są istotnym świadectwem poświęcenia obywateli dla wolnej i niepodległej RP.

Zwracając się szczególnie do młodzieży wicewojewoda przekazał następnie, że dzisiejsze i przyszłe pokolenia mają obowiązek troski o bezpieczeństwo Ojczyzny i odpowiedzialnego prowadzenia jej spraw w obliczu zmieniającej się sytuacji geopolitycznej. Wskazał, że gwarantem suwerenności pozostaje silna armia i zaznaczył, że ponad politycznymi podziałami Polacy potrafią się zjednoczyć wokół sprawy obronności, czego wyrazem są rekordowe wydatki na modernizację sił zbrojnych.

Wicewojewoda zakończył swoje wystąpienie wezwaniem, by pamiętając o ofiarach sprzed 86 lat nieść „kaganek polskości ku przyszłości”.

Wystąpienie prezesa związku kombatantów

Następnie głos zabrał Włodzimierz Czechowski, prezes Śląskiego Zarządu Wojewódzkiego Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, który – po tym jak pogratulował wszystkim wyróżnionym wysokich odznaczeń – przypomniał zebranym m.in. o najważniejszych wątkach historycznych związanych z II wojną światową oraz o roli wydarzeń, które miały miejsce w okolicy Gostyni i Wyr, nie zapominając o nowych wyzwaniach, przed który stoi dziś Polska i jej obywatele.

Zaznaczył, że ziemia śląska jest szczególnie naznaczona historią walk obronnych z 1939 roku, a potem podkreślił bohaterstwo żołnierzy II Rzeczypospolitej, którzy stawili opór mimo przewagi wroga i braku wsparcia sojuszników. Przypomniał też, że kombatanci są żywą historią Polski i dali ojczyźnie to, co mieli najcenniejsze – własne życie i poświęcenie.

Nawiązując do współczesności – wskazując, że siłą wojska zawsze była jedność obywateli, solidarność i odpowiedzialność za los kraju – ostrzegł, że bezpieczeństwo nie jest dane raz na zawsze i trzeba być przygotowanym na zagrożenia. Wezwał do wzmacniania obrony cywilnej i skorzystania z rządowego podręcznika dotyczącego bezpieczeństwa.

Następnie zwrócił się szczególnie do młodzieży, prosząc, by przejęła dziedzictwo pamięci o bohaterach i budowała Polskę odporną duchowo i organizacyjnie, bo historia nie jest martwą opowieścią, ale żywą częścią naszej tożsamości.

Swoje wystąpienie zakończył słowami wdzięczności dla wszystkich dbających o pamięć historyczną i organizujących uroczystości patriotyczne.

W dalszej części wydarzenia oficer 6. Batalionu Powietrznodesantowego w Gliwicach, por. Marek Nowakowski odczytał Apel Pamięci. Żołnierze oddali salwę honorową, a liczne delegacje złożyły pamiątkowe wieńce i wiązanki kwiatów.

Organizatorzy i uczestnicy uroczystości

Dowódcą uroczystości był por. Jeremiasz Słoninka z Wojskowego Centrum Rekrutacji w Tychach. Kompanię honorową Wojska Polskiego, poczet sztandarowy i flagowy wystawił 6. Batalion Powietrznodesantowy z Gliwic. Nad bezpieczeństwem uczestników czuwali strażacy z Ochotniczej Staży Pożarnej w Gostyni. Uroczystość poprowadził Radosław Pyrtek, nauczyciel historii w gostyńskiej szkole podstawowej.

Wydarzenie swoją obecnością uświetnili m.in.: wicewojewoda śląski Michał Kopański, poseł na Sejm RP Łukasz Osmalak, ppłk Piotr Janosz – szef Wojskowego Centrum Rekrutacji w Tychach, płk Zbigniew Piątek – pełnomocnik marszałka województwa ds. kombatantów, Igor Śmietański – wiceprzewodniczący Zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Krzysztof Rinas – wiceprezes Zarządu Głównego Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, Elżbieta Sadzyńska – sekretarz generalny Zarządu Głównego Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, Włodzimierz Czechowski – prezes Śląskiego Zarządu Wojewódzkiego Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych.

Obecni byli duchowni: ks. Zdzisław Pławecki – proboszcz parafii pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Gostyni, ks. Henryk Nowara – proboszcz parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Gostyni, ks. Henryk Skorupa – proboszcz parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Wyrach i dziekan dekanatu Łaziska oraz ks. Kornel Undas z parafii ewangelicko-augsburskiej w Mikołowie.

W uroczystościach przy gostyńskim pomniku jak co roku udział wzięła młodzież szkolna: uczniowie Szkoły Podstawowej im. Bohaterów Września 1939 w Gostyni, Szkoły Podstawowej w Wyrach, Zespołu Szkół im. Orląt Lwowskich w Tychach, Zespołu Szkół Energetycznych i Usługowych w Łaziskach Górnych oraz Niepublicznego Technikum Kolejowego im. kpt. Jana Rybczyńskiego i Załogi Pociągu „Groźny” w Tychach, oraz harcerze z 1 Szczepu Drużyn Harcerskich i Zuchowych z Łazisk Górnych i Hufca Ziemi Mikołowskiej.

Wrześniowe obchody rocznicowe zorganizowali: Urząd Gminy Wyry, Wojskowe Centrum Rekrutacji w Tychach oraz Śląski Zarząd Wojewódzki Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych przy wsparciu Zakładu Gospodarki Komunalnej w Wyrach oraz Domu Kultury w Gostyni.

Honorowy patronat nad wydarzeniem objął Wojewoda Śląski Marek Wójcik.