Po uzyskaniu przez PTK Centertel (sieć Idea) ogólnopolskiej koncesji na użytkowanie częstotliwości z zakresu 900 MHz, co nastąpiło na początku 2000 roku, na szczycie budynku przy ul. Rybnickiej 2 powstał maszt kratownicowy z antenami GSM, wraz z którym dla mieszkańców Gostyni na dobre rozpoczęła się era mobilnej łączności cyfrowej. Przygotowania do budowy tej istotnej konstrukcji rozpoczęły się w 1999 roku, od wynajęcia od gminy najdogodniejszej do tego powierzchni w centrum. Już niedługo ta zawarta równo dwie dekady temu umowa najmu zostanie wznowiona na kolejny okres, tak jak nieco późniejsza z Polkomtelem (Plus), a to na wniosek obu operatorów.
Zgoda na prolongatę umów z operatorami mobilnymi
Umowa najmu z Orange Polska, następcą PTK Centertel, formalnie zakończyła się już 14 czerwca 2019 roku. Operator z powodzeniem wystąpił o jej przedłużenie na kolejny okres, jednak aby ustalona z gminą prolongata mogła zostać zawarta, obie strony musiały najpierw uzyskać zgodę Rady Gminy Wyry. Tę pozyskano podczas sesji w dniu 27 czerwca 2019 roku. Jednocześnie radni podjęli niemal identyczną uchwałę także wobec spółki Polkomtel, działającej w tym samym budynku przy ul. Rybnickiej. Dla tego podmiotu umowa kończy się w dniu 31 sierpnia 2019 roku, a dotyczy ona najmu pomieszczenia znajdującego się pod kratownicą, które zajmuje od 2004 roku.
Dzięki udzielonej przez radnych zgodzie, umowy z operatorami będą mogły zostać podpisane w nadchodzących tygodniach. Jak wynika z treści uzasadnienia, operatorzy jak dotąd należycie wywiązywali się ze wszystkich obowiązków wynikających z umów, nie mieli zaległości w płatnościach. Nowe umowy mają zapewnić im nieprzerwane świadczenie oferowanych usług na terenie Gostyni przez kolejne 10 lat, a gminie zagwarantować stałe wypływy z najmu – po kilka tysięcy złotych miesięcznie.
Instalacja z ul. Rybnickiej 2 zapewnia obecnie ciągłość usług dla trzech z czterech ogólnopolskich operatorów infrastrukturalnych – tj. Orange Polska, T-Mobile Polska i Polkomtela – w kilku systemach zaliczanych do drugiej, trzeciej i czwartej generacji sieci cyfrowych. Zasięg techniczny stacji na dzień dzisiejszy obejmuje całą miejscowość i okoliczne lasy (w trybie wymuszonym), ale z uwagi na obecność w pobliżu innych przekaźników, faktyczny obszar działania zawęża się do terenu wschodniej części Gostyni. Z reguły prawie całą zachodnią część obejmuje stacja w Gardawicach przy DK81, a północne krańce odpowiedniki w Wyrach.
Najpierw był analog
Historia telefonii mobilnej, takiej dostępnej dla zainteresowanych nią mieszkańców Gostyni, zaczęła się na kilka lat przed budową przekaźnika GSM przy ul. Rybnickiej. Sięga ona sieci analogowej PTK Centertel działającej od 1992 roku, a obejmującej miejscowość zasięgiem w oparciu o „Stację Bazową Mikołów”.
Za sprawą tego jednego „analogowego” przekaźnika, który został umiejscowiony na wysokiej stalowej wieży zbudowanej na Gniotku w Mikołowie, objęto zasięgiem abonentów znajdujących się na obszarze znacznie większym niż ten, który opisują dziś granice administracyjne powiatu mikołowskiego. To dzięki stosowanej wówczas technologii NMT na częstotliwości 450 MHz, która przy ograniczonej pojemności zapewniała spory zasięg dla obsługi pierwszych mobilnych aparatów telefonicznych. Abonentów tej usługi nie było początkowo zbyt wielu, głównie ze względu na dość wysoki próg startu oraz mało przystępne koszty połączeń, także tych przychodzących. Numery pierwszych telefonów komórkowych zaczynały się od +90 XXX XXX, a dziś, po zmianie numeracji, od +690.
Z biegiem lat dostęp do usług był jednak coraz tańszy, rosła baza abonentów. Zmieniała się też technologia. Mobilną telefonię analogową zaczęły wypierać rozwiązania cyfrowe stosowane od 1996 roku przez nowych operatorów – Polkomtela (Plus) i PTC (Era), a od 1998 także przez PTK Centertel (Idea). Stosunkowo rzadką siatkę małopojemnych przekaźników analogowych (kilkaset stacji bazowych na całą Polskę), uzupełniła znacznie gęściejsza i pojemniejsza, dedykowana do zastosowań cyfrowych (kilka tysięcy stacji, i to tylko na potrzeby jednego operatora). Przekaźniki zaczęły pojawiać się więc już nie tylko na obrzeżach, ale i w samych miastach, na dachach budynków.
Idea, potem Plus
W wyniku budowy sieci GSM, mikołowska wieża telekomunikacyjna na Gniotku – nie tracąc dotychczasowej funkcji związanej z telefonią analogową – stała się cyfrowym węzłem dla wielu mniejszych (lokalnych) stacji bazowych działających w oparciu o nowszą technologię. Stacja posadowiona na dachu budynku przy ul. Rybnickiej była jedną z wielu podobnych w okolicy, które podłączone zostały do tej „stacji matki” za pośrednictwem radiolinii o przepustowości 2×2 Mb/s. Taka prędkość wystarczyła wówczas, by realizować połączenia głosowe w technologii cyfrowej w paśmie 900 MHz, a w konsekwencji pozyskać wielu nowych klientów.
Posiadanie przez PTK Centertel własnej stacji przekaźnikowej przy ul. Rybnickiej przez długi czas pozwalało utrzymać temu podmiotowi pozycję operatora pierwszego wyboru wśród mieszkańców Gostyni. Kupując usługi mobilne, większość kierowała się pełną dostępnością nie tylko w miejscu pracy w mieście czy na trasie pomiędzy miastami, ale też w obrębie miejsca zamieszkania. Przez to numery telefonów komórkowych mieszkańców najwcześniej zaczynały się od prefiksu +501 przypisanemu do sieci Idea.
Realna konkurencja na rynku lokalnym nastała dopiero z nadejściem Polkomtela, który dołożył swoje urządzenia do masztu konkurenta, za jego zgodą (stąd wziął się istniejący do dziś rozstaw anten sektorowych i radiolinii tych operatorów – pierwszy niżej, drugi – ten dostawiony – wyżej). Polkomtel również rozpoczął działanie w Gostyni od GSM w zakresie 900 MHz, tyle że swoją stację związał z masztem węzłowym w Tychach.
Tak wykreowany rozkład sił i dostępnych z Gostyni technologii nie ulegał zmianie przez dobrych kilka lat, nie licząc drobnych modernizacji zapewniających transmisję danych po istniejących zasobach sieci, najpierw w oparciu o WAP, a później standard GPRS i EDGE. Poza tym pewnym powiewem świeżości na przełomie 2008 i 2009 roku było uruchomienie i objęcie Gostyni zasięgiem sieci CDMA2000 (określanej czasem jako sieć przełomu drugiej i trzeciej generacji). PTK Centertel, wykorzystując części pasma z wciąż funkcjonującej sieci analogowej, za pośrednictwem mikołowskiej wieży umożliwił dodatkowo korzystanie z mobilnej transmisji danych o prędkości do 1 Mb/s. W związku z potrzebą rozbudowy zasobów sieci CDMA2000, w połowie 2012 roku PTK Centertel zakończył świadczenie usługi analogowej, także z masztu na Gniotku.
Trzecia i czwarta generacja
Większe zmiany technologiczne nastały w samej Gostyni dopiero w 2013 roku, kiedy swoje urządzenia przy ul. Rybnickiej zmodernizował Polkomtel, rozbudowując stację o łączność w technologii trzeciej generacji (3G) na 900 MHz i od razu też o dość nowatorskie jak na tamte lata LTE (4G) na 1800 MHz. Pod koniec 2014 roku, za sprawą dodatkowej koncesji, Polkomtel dołożył jeszcze LTE w zakresie 800 MHz.
Budowniczy gostyńskiego masztu, działający już w pełni pod nazwą Orange Polska, uruchomił w Gostyni technologię 3G w zakresie 900 MHz dopiero w połowie 2014 roku. Dokonał tego w ramach NetWorkS! – spółki joint venture, powołanej wspólnie z T-Mobile Polska do obsługi i rozbudowy sieci. Po dołożeniu dodatkowego sprzętu, ale z wykorzystaniem dotychczasowego systemu antenowego, włączono GSM i 3G jednocześnie dla dwóch operatorów. W ten sposób Orange de facto wprowadził do centrum Gostyni kolejnego po Polkomtelu operatora infrastrukturalnego.
W 2016 roku NetWorkS! dokonał nieco bardziej złożonej modernizacji przy ul. Rybnickiej, rozszerzając działanie sieci Orange o LTE w zakresie 800 MHz. Do utylizacji trafiły wówczas pierwsze, piętnastoletnie zestawy antenowe, a na maszt w ciągu jednej nocy wciągnięto zupełnie nowe, już dwuzakresowe. Sygnał LTE dla stowarzyszonej sieci T-Mobile pojawił się kilka miesięcy później, równając do Orange.
Alternatywa dla Rybnickiej
W Gostyni od czasu powstania był też obecny czwarty operator infrastrukturalny P4 (Play), ale to przez wiele lat głównie za sprawą roamingu krajowego, z wykorzystaniem sieci innych operatorów, tych działających na miejscu z ul. Rybnickiej.
Ostatecznie, pod koniec 2016 roku, spółka P4 uruchomiła jednak własny przekaźnik, wykorzystując dogodne położenie wieży kościoła przy ul. Ks. Franciszka Olmy 4. Tym samym w Gostyni zaczęto wykorzystywać lokalizację alternatywną dla masztu przy ul. Rybnickiej. Operator już na starcie zaoferował mieszkańcom niemal wszystkie posiadane systemy, z wyłączeniem szczątkowego GSM w paśmie 900 MHz i LTE w paśmie 2600 MHz, wykorzystywanego głównie w dużych miastach i przy dużym obciążeniu. Część uruchomionych przez P4 systemów nie była wcześniej wykorzystywana na obszarze miejscowości, operator ten też jako pierwszy wdrożył w Gostyni możliwość agregacji kilku pasm LTE. Co więcej, nowa stacja bazowa została na tyle dobrze wkomponowana w architekturę wieży, że już krótko po uruchomieniu zaistniała jako przykład wzorcowy dla podobnych inwestycji innych operatorów.
W kwietniu 2017 roku Orange zaprzestał świadczenia usług w systemie CDMA2000, który parametrami znacznie odbiegał od bardziej przystępnych sieci 3G i 4G. Operator zrezygnował jednocześnie z używanego na potrzeby CDMA2000 pasma z zakresu 450 MHz, tego samego, które pierwotnie wykorzystywał do celów sieci analogowej. W odniesieniu do możliwości, koszt odnowy koncesji okazał się zbyt wysoki. Zwolnione zasoby polski rząd przekazał następnie do sektora energetycznego.
Z końcem 2018 roku Polkomtel wyłączył LTE w paśmie 800 MHz, również przez zbyt wysoki koszt prolongaty koncesji. Zamiennie udostępnił LTE w paśmie 900 MHz. Zwolnione zasoby zostały przekazane do ponownego rozdysponowania.
Światłowody i dalsza dekoncentracja
Po wyłączeniu sieci analogowej, a później także CDMA, rola wieży telekomunikacyjnej na Gniotku, tej która dała początek łączności mobilnej m.in. na obszarze dzisiejszego powiatu mikołowskiego, została zmarginalizowana do roli zwykłej stacji zapewniającej zasięg sieci tylko dla okolicznych mieszkańców. Ponadto, w związku z intensywną rozbudową sieci światłowodowej, znacznie zmalała też w ostatnich latach jej rola jako węzła radioliniowego dla sąsiednich ośrodków. Większość stacji Orange świadczy teraz usługi z wykorzystaniem światłowodowych łączy dosyłowych. Według stanu na czerwiec 2019 roku, połączenie radioliniowe z węzłem w Gniotku utrzymywały już tylko cztery stacje, po jednej w Gostyni, Kobiórze, Piotrowicach i Ligocie.
Zmiana dosyłu do stacji jest nieprzypadkowa. To na światłowodach w dużej mierze ma zacząć działać niedługo jeszcze bardziej zdekoncentrowana sieć piątej generacji (5G), która zapewni znacznie większą prędkość (rzędu kilku Gb/s), niewielkie opóźnienia (do 1 ms/s) i bardzo dużą pojemność (tysiące aktywnych terminali na punkt). To wszystko z myślą nie tylko o stale rosnącej konsumpcji treści, zwłaszcza wideo, ale też rozwoju internetu rzeczy, w tym obsługi pojazdów autonomicznych. Dostępność usług ma zapewnić jeszcze gęstsza niż dotąd siatka niewielkich przekaźników – sieć składająca się nie z tysięcy, ale setek tysięcy kompaktowych punktów wbudowanych np. w oprawy oświetleniowe latarni ulicznych, dla których źródłem będą biegnące pod ulicami linie światłowodowe o bardzo wysokiej przepustowości.
Pierwszy przekaźnik 5G na terenie Górnego Śląska został uruchomiony w 2018 roku w Gliwicach. Testowego rozruchu dokonał operator sieci Orange w celu zbadania pełnej funkcjonalności w obszarze gęsto zabudowanym. Szersze wdrożenie na terenie aglomeracji ma nastąpić w kolejnych latach, jednak pierwsze komercyjne terminale 5G dla klientów indywidualnych z Europy mają zadebiutować jeszcze w tym roku.
